tes
DILI, 21 Agostu 2025 Ministériu Dezenvolvimentu Rurál no Abitasaun Komunitária (MDRHC, sigla portugés) iha reuniaun Komité Revizaun Orsamentu (KRO) 2026, husu adisionál hamutuk millaun $6 hodi kontinua foku ba implementasaun programa revitalizasaun komunitária iha territóriu tomak.
Diretor Jerál Dezenvolvimentu Rurál, Filipe Cardoso Viera, hat’o’o, tetu osamentu fiskál 2026 ne’ebé Ministériu Finansa atribui ba MDRHC hamutuk millaun $8, faha be kategoria saláriu no vensimentu millaun $1,7, bens no servisu millaun $1,3, transferência públika millaun $5, kapitál menór la iha no kapitál dezenvolvimentu laiha.
“Ligadu ba iha tetu osamentu ne’ebé Ministériu Finansa atribui ba ami ne’e, ami haree katak iha kapitál dezenvolvimentu laiha no kapitál menór laiha. Tanba ne’e, ami mós husu osamentu adisionál ho montante millaun $6. Ami husu adisionál atu aumenta déi’t ba transferência públika, kapitál menór no kapitál dezenvolvimentu tanba tinan fiskál 2026 ita hakarak alarga tanba programa revitalizasaun komunitária bá aldeia sira iha territóriu tomak,” Diretor Jerál informa iha Ministériu Finansa, Aitarak-laran, Kinta ne’e.
Programa revitalizasaun komunitária ne’e importante tebes tanba tinan 2025 kobre ona aldeia 212 maibé iha 2026 ne’e hakarak kobre aldeia 500.
Tuir nia, programa revitalizasaun komunitária mak diretamente foka ba áreá rurál, liuliu aldeia sira maka sai alvu. Iha ne’ebá osamentu ida-ne’e atu finansia potensiál saida maka aldeia sira promove no dezenvolve.
Nia akresenta, banhira aldeia sira difine no prioriza ona prioridade bazeia ba potência husi aldeia sira, mak entaun ida-ne’ebé atribui liuhusi husu transferência publika ne’e sei utiliza hodi finansia atividade ne’ebé komunidade iha áreá rurál ka aldeia alvu referidu atubele utiliza osan hodi promove dezenvolve setor produtivu iha sira-nia aldeia rasik.
Diretór Jerál dehan, MDRHC nu’udar ministériu foun iha dahuluk tinan 2024 liuhusi transferência públiku millaun $2,9, ne’ebé foka ba aldeia 70, ne’ebé husi ne’abá, ohin loron konsege prodús rezultadu lubuk ida.
“Husi 70 aldeia ita prodús ka ita kria atividade komunitáriu porvolta 327, hanesan balun prioriza ita área peska, agrikultura, pekuária no industria. Ida-ne’e promove kontribui ba ekonomia komunitáriu iha nível rurál,” nia katak.
Iha tinan 2024, ministériu kobre de’it munisípiu ualu hanesan Manatutu, Manufahi, Baucau, Lautem, Ainaru, Kovalima, Bobonaru no Likisá. Iha 2026 planu sei kombre ba munisípiu hotu, tantu Oekusi inklui Ataúru.
Kona-ba progresu ezekusaun 2025 to’o Agostu ezekuta foin atinje 19%, maibé ho preparasaun tékniku ne’ebé dauduan ne’e Diresaun Jerál Dezenvolvimentu Rural halo esforsu hamutuk ho Diresaun Nasionál sira, katak sei garante iha fulan-Agustu laran ezekusaun sei sa’e tanba alokasaun osamentu transferência públika ba Diresaun Dezenvolvimentu Rurál atravesa husi programa revitalizasaun komunitáriu sei akontese iha fulan ida-ne’e.
“Ezekusaun husi Diresaun Jerál sei ki’ik tanba ita hatene programa rehabilitasaun komunitáriu ne’e mai ho etapa siklu implementasaun. Ida-ne’e siklu no pasu sira ne’ebé ita presiza la’o tuir banhira to’o iha pasu ida-ne’ebé ikus liu mak sei akontese prosesu transferência diretamente ba konta bankária aldeia sira ne’ebé ita ezekuta ba aldeia sira-ne’ebé kategoria elijível tanba aprova husi Primeiru-Ministru. Ida-ne’e sei akontese iha fulan-Agostu nia-laran,” nia sublínia.
Iha biban ne’e, Vise Primeiru-Ministru, Ministru Koordenadór Asuntu Sosiál no Ministru Dezenvolvimentu Rurál no Abitasaun Komunitária, Mariano Assanami Sabino, reforsa, iha KRO husu adisionál boot tanba MDRHC iha dezafiu ne’ebé boot, hanesan presiza muda mentalidade hamutuk ho povu osiná rurál sira bele esforsu atu ekonomia ne’e harí husi kraik mai
